ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΓΧΩΔΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

Η επικράτηση των νέων ταξινομικών συστημάτων, όπως τα DSM-IV της ΑPA: Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders, Fourth edition :Διαγνωστικό και Στατιστικό εγχειρίδιο των νοητικών διαταραχών, τέταρτη έκδοση) και ICD-10 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ( Ιnternational Classification of mental and behavioural Disorders, Tenth edition: Δέκατη αναθεώρηση της Διεθνούς Ταξινόμησης των ψυχικών Διαταραχών), έδωσε την δυνατότητα για μελέτες της συννοσηρότητας δηλαδή, της συνύπαρξης περισσοτέρων της μιας) ψυχικών διαταραχών Σε ότι αφορά την ομάδα των αγχωδών διαταραχών, οι υψηλότερες συχνότητες συννοσηρότητας αφορούν συνύπαρξη 1) περισσοτέρων της μιας αγχωδών διαταραχών. Η συννοσυρότητα της διαταραχής πανικού με αγοραφοβία υπολογίζεται στο 70%-90%. Η συννοσυρότητα της κοινωνικής φοβίας με άλλες ειδικές φοβίες υπολογίζεται σε ποσοστό 59-61% των ασθενών, με αγοραφοβία σε 45%, με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή σε 27%, με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή σε 19%, με διαταραχή πανικού σε 12%. 2) αγχωδών διαταραχών με διαταραχές διάθεσης. Διαπιστώθηκε συνύπαρξη καταθλιπτικής διαταραχής στο 40 % των ασθενών με αγχώδη διαταραχή. Έχει επίσης παρατηρηθεί σε αρκετές έρευνες ότι ,συχνά, της έναρξης της μείζονος κατάθλιψης προηγείται αρκετά χρόνια πριν αγχώδης διαταραχή, συνήθως Γενικευμένη Αγχώδης. Τα ευρήματα αυτά θέτουν σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τη σχέση αυτών των διαταραχών μεταξύ τους, 3) με διαταραχές προσωπικότητας ( Θεωρούμε ότι έχουμε Διαταραχή της Προσωπικότητας όταν τα στοιχεία της είναι τόσο δυσπροσαρμοστικά και δύσκαμπτα ώστε να προκαλούν είτε σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας είτε υποκειμενική έντονη ενόχληση), και 4) αγχωδών διαταραχών με διταραχές σωματοποίησης. [ Η διταραχή αυτή ανήκει στην κατηγορία των λεγόμενων Σωματόμορφων διαταραχών που παρουσιάζονται με τη μορφή σωματικών διαταραχών. Οι κυριότερες από αυτές είναι : η Σωματοποιητική Δ., η Διαταραχή μετατροπής (Υστερική Νεύρωση), η Σωματόμορφη διαταραχή Πόνου, η Υποχονδρίαση, και η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή. Η Σωματοποιητική Δ. χαρακτηρίζεται από πολλαπλά σωματικά συμπτώματα που υποτροπιάζουν και διαρκούν πολλά χρόνια. Για τα σωματικά αυτά συμπτώματα οι ασθενείς ζητούν επανειλημμένα ιατρική βοήθεια, αλλά δεν ανευρίσκεται οργανική αιτία. Τα ενοχλήματα συχνά είναι γενικά, ασαφή και παρουσιάζονται με δραματικό τρόπο. Οποιοδήποτε από τα συστήματα μπορεί να εμπλακεί, αλλά τα πιο κοινά ενοχλήματα προέρχονται από το νευρολογικό (π.χ.ψευδοσπασμοί), το γαστρεντερικό (π.χ.ναυτία, φούσκωμα, εμετοί, διάρροια), το σεξουαλικό ή αναπαραγωγικό ( π. χ. σεξουαλική αδιαφορία, δυσλειτουργία της στύσης ή της εκσπερμάτισης, ακανόνιστες περίοδοι έμμηνης ρήσης) ή το καρδιοπνευμονικό σύστημα ή εκδηλώνονται σαν χρόνιοι πόνοι ( τουλάχιστον σε τέσσερις διαφορετικές εντοπίσεις ή λειτουργίες (π.χ. κεφαλή, κοιλιακή περιοχή, ράχη, αρθρώσεις, άκρα, θώρακας, κ.λ.π.). Η Σωματοποιητική Διαταραχή διακρίνεται από την Υποχονδρίαση γιατί σ’αυτήν η ενασχόληση είναι με τα συμπτώματα μάλλον παρά με το φόβο της ύπαρξης κάποιας σοβαρής αρρώστιας.] Η συνύπαρξη των διαταραχών σχετίζεται με σημαντικά σοβαρότερη ανικανότητα, απόπειρα αυτοκτονίας, ή νοσηλεία για κατάθλιψη.

Αγχώδεις διαταραχές και σωματικές παθήσεις
Στις μέρες μας διερευνάται η σχέση του άγχους με τις σωματικές παθήσεις σε πολλά επίπεδα και διάφορες κατευθύνσεις (πρωτογενές ή δευτερογενές, συννοσυρότητα με άλλες σωματικές καταστάσεις, καθώς και η σχέση του με την θνησιμότητα). Εξάλλου διερευνάται ο ρόλος του στρες και των γεγονότων ζωής στην αιτιοπαθογένεια πολλών σωματικών παθήσεων.
Αγχώδεις εκδηλώσεις σε σωματικές παθήσεις
1)Το άγχος μπορεί να εμφανιστεί σε μια σειρά σωματικών παθήσεων (συχνά σε συννοσυρότητα με την κατάθλιψη) ως αποτέλεσμα της διαταραχής σε επίπεδο ψυχοενδοκρινικό ή μεταβολικό (πρωτογενές ή σωματογενές άγχος). Έτσι αγχώδεις εκδηλώσεις συνοδεύουν τον υπερθυρεοειδισμό, τη στηθάγχη, την καρδιακή αρρυθμία, τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, την πνευμονική εμβολή, την υπογλυκαιμία, την κακοήθη αναιμία, την πορφυρία. 2) Εξ’άλλου, αγχώδεις εκδηλώσεις μπορεί να εμφανιστούν ως αντιδράση (επακόλουθο) σε διάφορες σωματικές παθήσεις (δευτερογενές άγχος), όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου, οι καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις , το έλκος του στομάχου η 12δακτύλου, η ελκώδης κολίτις, το βρογχικό άσθμα κ. α. Χαρακτηριστική περίπτωση αγχωδών εκδηλώσεων (κυρίως κρίσεων πανικού), που συνυπάρχουν με σωματική πάθηση είναι η περίπτωση της πρόπτωσης της μιτροειδούς βαλβίδας της καρδιάς. Η παραπάνω συγγενής καρδιοπάθεια συνήθως υπάρχει ασυμπτωματικά.

Ο ρόλος του άγχους και του στρες στην αιτιοπαθογένεια σωματικών παθήσεων
Ως στρες (πιεστική κατάσταση) ορίζεται η μη προσαρμοστική σωματική-συναισθηματική απάντηση σε καταστάσεις <<καταστροφών>> ή <<υπερβολικών απαιτήσεων>>, ενώ στρεσσογόνος παράγων θεωρείται ο παράγων που μπορεί να προκαλέσει στρες σε δεδομένη χρονική στιγμή.
Η μετάβαση από μια κατάσταση στρες σε μια νοσηρή κατάσταση ακολουθεί μια προοδευτική διαδικασία. Έτσι, η αντίδραση σε μια αλλαγή στη ζωή ενός ατόμου (life event) εξαρτάται από την εμπειρία του ατόμου (χειρισμός) σε ανάλογες καταστάσεις κατά το παρελθόν, αλλά και από την ύπαρξη, ενδεχομένως, υποστηρικτικού κοινωνικού συστήματος το οποίο θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση του συγκεκριμένου γεγονότος. Το άτομο ενδεχομένως θα χρησιμοποιήσει ψυχολογικούς μηχανισμούς αμυντικούς (όπως μετάθεση, απώθηση, άρνηση κ.λ.π.) προκειμένου να αντιπαρέλθει το επώδυνο γεγονός και να μη φτάσει σε ψυχοφυσιολογικού τύπου αντιδράσεις. Εάν αυτό δεν γίνει εφικτό οι ψυχοφυσιολογικές αντιδράσεις που θα ακολουθήσουν μπορεί να είναι εμφανείς (όπως πόνος, μυϊκή τάση, εφίδρωση, ταχυκαρδία κ.λ.π.) ή μη εμφανείς (όπως αύξηση αρτηριακής πίεσης, μεταβολές της κορτιζόλης και της αδρεναλίνης του πλάσματος, αύξηση των λιπιδίων κ.α.). Εφ’όσον το άτομο συνειδητοποιήσει την απειλητική για τη ζωή του κατάσταση, θα υιοθετήσει τεχνικές απάντησης και ελέγχου των ψυχοφυσιολογικών αντιδράσεων, όπως τεχνικές χαλάρωσης, χρησιμοποίηση φαρμάκων, κ. α.
Εάν αυτό δεν καταστεί δυνατό και παραταθεί η ψυχοφυσιολογική διέγερση (arousal) του ατόμου, το παρατεινόμενο και σοβαρό άγχος οδηγεί στη συμπτωματολογία της νόσου, ενώ η παρατεινόμενη και μη αντιμετωπιζόμενη συμπτωματολογία μπορεί να οδηγήσει στη μονιμοποίηση των συμπτωμάτων και τη διάγνωση της νοσηρής κατάστασης και ενδεχομένως, εαν το άτομο ζητήσει ιατρική βοήθεια) στην αντιμετώπιση της νόσου. Δεν υπάρχουν λιγότερο ή περισσότερο ευαίσθητα στο στρες οργανικά συστήματα. Οι συνέπειες του άγχους, που σχετίζονται με το παρατεταμένο στρες, εκδηλώνονται κυρίως από το καρδιαγγειακό, γαστρεντερικό, ουρογεννητικό, ανοσοποιητικό σύστημα ή το δέρμα. Η επιλογή του οργανικού συστήματος σχετίζεται με τη βιολογική <<ευπάθεια>>.

ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

Ασθενείς με αγχώδεις διαταραχές εμφανίζουν αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα κυρίως από παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος. Έχει συσχετισθεί η αυξημένη θνησιμότητα ατόμων με αγχώδεις διαταραχές με την αύξηση της αρτηριακής πίεσης και την κατάχρηση καπνού που θεωρούνται παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις.
Εξ’άλλου έχει υποστηριχθεί, όπως θα δούμε πιο κάτω, ότι το άγχος οδηγεί σε παρατεταμένα αυξημένη συμπαθητική δραστηριότητα και σε αύξηση της χοληστερόλης του πλάσματος. Αυξημένη συχνότητα αποπειρών αυτοκτονίας, αλλά και αυτοκτονιών ασθενών με χρόνιες, κυρίως, αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές πανικού, έχει επισημανθεί στον γενικό πληθυσμό. Βέβαια, η συνύπαρξη με τις αγχώδεις διαταραχές, δευτερογενούς κατάθλιψης, αλκοολισμού, κατάχρησης ουσιών ή χρόνιας και επώδυνης σωματικής πάθησης, αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας.