ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ : Γενικά-Ιστορική Αναδρομή-Επιδημιολογία

Γενικά

H κατάθλιψη αποτελεί ένα από τα συχνότερα νοσήματα, τόσο στην ψυχιατρική, όσο και στη γενική ιατρική. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο νοσούν από κατάθλιψη και υπολογίζεται ότι ένας στους έντεκα ανθρώπους θα νοσήσει απ’αυτή σε κάποια στιγμή της ζωής του. Η διάγνωσή της είναι επιβεβλημένη, αφού είναι μία κατάσταση που τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, ενώ η μη διάγνωση και αντιμετώπισή της μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στη ζωή του ατόμου. Εκτός από τον μεγάλο κίνδυνο αυτοκαταστροφής είναι σοβαρές οι επιπτώσεις στην οικογενειακή, επαγγελματική και διαπροσωπική ζωή. Η κατάθλιψη είναι εξ’άλλου συχνά υπεύθυνη για αλκοολισμό και κατάχρηση ουσιών.

Ιστορική αναδρομή

Η κατάθλιψη είναι μια πάθηση που συνοδεύει τον άνθρωπο από την αρχή της ιστορίας του. Περιγραφές της κατάθλιψης βρέθηκαν σε σουμερικά και αιγυπτιακά κείμενα. Επεισόδια καταθλιπτικά περιγράφονται στην Παλαιά Διαθήκη ( η ιστορία του Βασιλιά Σαούλ) και στην Ιλιάδα του Ομήρου (αυτοκτονία του Αίαντα). Ο Ιπποκράτης (460-370 π.χ.) πρώτος χρησιμοποίησε τους όρους μελαγχολία και μανία. Ο Ιπποκράτης υποστήριζε ότι η μελαγχολία είναι κατά βάση μια νόσος του εγκεφάλου που αφορούσε τη φύση των χυμών του εγκεφάλου, μια συνέπεια της περίσσειας μαύρης χολής . Πίστευε ότι στη μελαγχολία συμπλέκονται εσωτερικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες, ότι «ένας μακροχρόνιος μόχθος της ψυχής μπορεί να προκαλέσει μελαγχολία» και ξεχώριζε την αρρώστια που εμφανιζόταν μετά από φοβερά γεγονότα από την αρρώστια που δεν είχε προφανή εξωτερικά αίτια Η άποψη του Αριστοτέλη για την κατάθλιψη, αντίθετα με τον Ιπποκράτη, δεν ήταν τελείως αρνητική. Επηρεασμένος από την ιδέα της «θείας μανίας» του Πλάτωνα, την συνέδεσε με τη μελαγχολία. Παρόλο που αναζητούσε τρόπους για να θεραπεύσει την πάθηση, πίστευε επίσης ότι μια ορισμένη ποσότητα μαύρης χολής ήταν απαραίτητη για τη μεγαλοφυΐα: «όλοι όσοι έχουν διαπρέψει στη φιλοσοφία, στην ποίηση, στην τέχνη και στην πολιτική, ακόμα και ο Σωκράτης και ο Πλάτων, είχαν μια μελαγχολική έξη, μερικοί μάλιστα υπέφεραν από τη νόσο της μελαγχολίας». Αυτή την ιδέα της εμπνευσμένης μελαγχολίας προέβαλε και ο αυτόχειρας Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας. Την ξανασυναντούμε στην Αναγέννηση, όπου η μελαγχολία εθεωρείτο δρόμος προς την θεία έμπνευση. Η Ιπποκρατική ταξινόμηση διατηρήθηκε μέχρι τον δέκατο έκτο και αρχές του δέκατου έβδομου αιώνα. Το 1686 ο Bonet περιέγραψε μια νόσο που ονόμασε «Μaniaco-Melancholicus». To 1854 ο J.Falret μελέτησε την «folie circulaire», ενώ ο Kahlbaum : χρησιμοποίησε τον όρο «κυκλοθυμία». Καθοριστικό ρόλο στην κατάταξη των καταθλιπτικών διαταραχών διαδραμάτισε ο Γερμανός Ψυχίατρος Emil Kraepelin (1856-1926) πoυ περιέγραψε την «Μανιοκαταθλιπτική Ψύχωση» και την διαχώρισε από την πρώιμη άνοια (Dementia praecox), που αργότερα ονομάστηκε από τον Bleuler σχιζοφρένεια.

Μεγάλοι καλλιτέχνες, βίωσαν σοβαρά καταθλιπτικά και μανιακά επεισόδια και νοσηλεύτηκαν γι’ αυτό. Από τους συγγραφείς ξεχωριστή θέση κατέχουν ο Τζιάκομο Λεοπάρντι, ο Λέο Τολστόϊ, ο Τσαρλς Μποντλαίρ, ο Γκουστάβ Φλομπέρ , ο Έρνεστ Χέμγουεϊ, και η Σύλβια Πλάθ . ..

Η συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ δίνει τέλος στη ζωή της μετά από κρίση μείζονος κατάθλιψης – το ίδιο και ο Κώστας Καρυωτάκης. Κορυφαίοι συνθέτες όπως ο Mότσαρτ, ο Σούμπερτ ή ο Σούμαν και ο Τσαϊκόφσκι βασανιζονταν για χρόνια από την ευαίσθητη, μανιοκαταθλιπτική τους φύση. Άλλες κορυφαίες προσωπικότητες όπως ο χορευτής Νιζίνσκι και οι ζωγράφοι Μοντιλιάνι καιΤζάκσον Πόλλοκ, ήταν καταθλιπτικοί ασθενείς.

Στους διάσημους καταθλιπτικούς πολιτικούς συγκαταλέγονται ο Αβραάμ Λίνκολν και ο Ουίστον Τσώρτσιλ. Από τους σύγχρονους ηθοποιούς η Μαίριλιν Μονρόε, η Τζούντη Γκάρλαντ, η Μπριζίτ Μπαρντό, η Ελίζαμπεθ Ταίηλορ ο Ζαν Κλωντ Βαν Νταμ, ο Τζακίν Φοίνιξ , ο Όουεν Γουίλσον και η ταλαντούχος μόλις εικοσάχρονη Λίντσεη Λαχάν είναι μερικοί μόνο από αυτούς που παραδέχτηκαν δημόσια ότι έπασχαν από συναισθηματική διαταραχή. Από τους σημερινούς τραγουδιστές οι Sting, Robbie Williams, Amy Whinehouse και η Britney Spears είναι τα πιο γνωστά ( όχι και μοναδικά) ονόματα. Διάσημοι καταθλιπτικοί αυτόχειρες (άμεσα ή έμμεσα) σύγχρονοι καλλιτέχνες υπήρξαν οι Jonh Belushi, Brian Jones, Kurt Cobain, Pamela Courson, Dalida, Michael Hutchence, Heath Ledger, Mia Martini, Jim Morrison, Luigi Tenco, Penn Chris, Elvis Presley, Anne Nicole Smith, Paula Yates και πολλοί άλλοι...

Ο όρος κατάθλιψη στην καθημερινότητα

Η λέξη κατάθλιψη έχει διαφορετικές σημασίες και η χρήση της στην καθημερινή ζωή συχνά οδηγεί σε σύγχυση και σε δυσκολία στη διάγνωση. Άλλη έννοια έχει η κατάθλιψη ως λέξη όταν χρησιμοποιείται στην καθημερινή γλώσσα και άλλη όταν χρησιμοποιείται στην κλινική πρακτική.
Η κατάθλιψη με την κοινή σημασία του όρου είναι μία άσχημη διάθεση που είναι η φυσιολογική απάντηση σε ένα ερέθισμα που συνήθως έχει να κάνει με μια αίσθηση απώλειας, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ο χωρισμός, κ.λ.π. Οι φυσιολογικές αυτές αντιδράσεις δεν διαρκούν πολύ, δεν επηρεάζουν τη γενική λειτουργικότητα και δραστηριότητα του ατόμου, και περιορίζονται εύκολα.
Αντίθετα στην ψυχιατρική το καταθλιπτικό συναίσθημα μπορεί εύκολα να αναγνωριστεί αφού χαρακτηρίζεται από μεγάλη ένταση και είναι μόνιμο. Η καταθλιπτική διάθεση απαιτεί μία πιο προσεκτική διερεύνηση και χρειάζεται διάγνωση. Η κατάθλιψη υποδηλώνει μια συγκεκριμένη νόσο, δηλαδή μια διαταραχή η οποία προκαλεί ένα συνδυασμό συμπτωμάτων που δεν συναντάται σε άλλη νόσο. Η κατάθλιψη έχει κάποιους προδιαθεσικούς και αιτιολογικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή της.

Επιδημιολογία της κατάθλιψης

Από έρευνες που έχουν γίνει υπολογίζεται ότι σε μια δεδομένη χρονική στιγμή περίπου 5% του πληθυσμού εμφανίζει καταθλιπτικά συμπτώματα, ενώ κατά την διάρκεια ενός έτους σχεδόν 10% του πληθυσμού θα εμφανίσει συμπτώματα κατάθλιψης. Κατά τη διάρκεια της ζωής 20% των γυναικών και 12% των ανδρών εμφανίζουν κατάθλιψη. Τα νούμερα αυτά περιλαμβάνουν όλες τις μορφές κατάθλιψης από τις ήπιες μέχρι τις σοβαρές.
Πρέπει να σημειωθεί ότι οι γυναίκες εμφανίζουν συχνότερα κατάθλιψη από τους άνδρες. Η διαφορά αυτή δεν έχει εξηγηθεί και οφείλεται κυρίως σε ένα συνδυασμό γενετικών και ψυχοκοινωνικών παραγόντων. Επιπλέον παράγοντας είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες παραδέχονται πιο εύκολα από τους άνδρες τα καταθλιπτικά τους συμπτώματα στις επιδημιολογικές μελέτες.