Η ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΑΙΔΙ

ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΑΙΔΙ

Α) Εισαγωγή, ορισμός

Συνήθως ονομάζουμε «εσωτερικό παιδί» ένα μέρος της προσωπικότητάς μας που παραμένει παιδί , με τα καλά και τα αδύναμα χαρακτηριστικά . 
Θα πρέπει εξ αρχής να κάνουμε μια ουσιαστική διάκριση ανάμεσα στο  

1) Ανεύθυνο και αδύναμο εσωτερικό παιδί (με τις ιδιοτροπίες , τους φόβους και την ευαλωτότητα).  Αυτό το ψυχικό τμήμα  θα πρέπει να ωριμάσει και να ελεγχθεί.

2) Το  τραυματισμένο εσωτερικό παιδί, που  πρέπει να θεραπευτεί και να ενσωματωθεί στον ενήλικο ψυχισμό. Σήμερα σχεδόν μονοπωλεί την προσοχή και γίνονται πολλά σχετικά σεμινάρια.
και το τέλος,

3)  Το μαγικό εσωτερικό παιδί , με τον αυθορμητισμό, τον ενθουσιασμό, την εφευρετική φαντασία, το παιχνίδι , τον θαυμασμό, την απλότητα,  τη συγκέντρωση στο παρόν και την επαφή με την φύση και την πνευματική διάσταση. Αυτό  μπορεί να μας διδάξει πώς να είμαστε χαρούμενοι και δημιουργικοί.

Ο Γιούνγκ υπήρξε ο πρώτος σύγχρονος  που μίλησε γι’ αυτό το τελευταίο, το 1912, χρησιμοποιώντας τον λατινικό όρο «Puer aeternus” (Αιώνιο παιδί, αγόρι).  Όταν το υποκείμενο είναι θηλυκού γένους μιλάμε αντίστοιχα για «puella aeterna» (αιώνια κόρη). Στη συνέχεια πολλοί άλλοι ψυχολόγοι χρησιμοποίησαν αυτή την έννοια και αρκετοί την ταύτισαν με τον αληθινό μας Εαυτό.  Ιστορικά το Puer Aeternus, προέρχεται από τις «Μεταμορφώσεις»  , ένα επικό έργο του Ρωμαίου ποιητή Οβίδιου (43 π.Χ. - 17 μ.Χ.) που ασχολείται με την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία. Στο ποίημα αυτό, ο Οβίδιος  προσφωνεί  το παιδί-θεό  Ίακχο ως puer Aeternus και τον επαινεί για το ρόλο του στα Ελευσίνια μυστήρια . Ο δαδούχος   Ίακχος ονομαζόταν «Εωσφόρος»  της νυχτερινής ιεροτελεστίας, ταυτιζόμενος με τον Σείριο, ή Sothis, στα Αιγυπτιακά , το λαμπερότερο αστέρι . Ο Ίακχος αργότερα ταυτίστηκε με τους θεούς Διόνυσο  (μια μορφή ) και Έρωτα . Είναι ένας θεός της βλάστησης και της ανάστασης, ο θεός της θείας νεότητας, όπως ο Σουμέριος θεός Ταμούζ , ο Φρυγικός  Άττις (σύζυγος της Κυβέλης) και ο  Άδωνις . (Ο Δίας επενέβη στη  θεϊκή «διαμάχη» που προέκυψε μεταξύ της θεάς του Έρωτα της Αφροδίτης και της θεάς του Θανάτου, της Περσεφόνης,  και ρύθμισε τη δίκαιη  μοιρασιά του.) Η εικόνα ενός νεαρού θεού που σκοτώνεται και ανασταίνεται εμφανίζεται επίσης στην αιγυπτιακή μυθολογία, με την περιπέτεια  του Όσιρη .
Το συμπληρωματικό αρχέτυπο του Αιώνιου Παιδιού είναι ο «Senex» (o γέρος στα λατινικά), ο γερο-σοφός  και συνδέεται με τον Κρόνο.

-ΠΩΣ ΚΑΝΕΙ ΑΙΣΘΗΤΗ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΑΙΔΙ 

Το εσωτερικό παιδί παρά την συστηματική απώθηση που επιχειρείται από τις κοινωνίες  κατορθώνει να επιβιώνει μέσα στους μύθους και τα παραμύθια των λαών καθώς και στα όνειρα των ανθρώπων όλων των εποχών. Ας θυμηθούμε τον Δαχτυλάκη , την Σταχτοπούτα, τους Χανς και Γκρέτελ και τόσα άλλα. Όλα αυτά τα παραμύθια μιλάνε για κακοποιημένα παιδιά, αλλά και για την τελική λύτρωση και δικαίωση.

ΟΝΕΙΡΑ 

Το «Αιώνιο παιδί» ή ο εκλαϊκευμένος όρος «εσωτερικό παιδί», που οι περισσότεροι χρησιμοποιούν σήμερα,   εμφανίζεται πολύ συχνά στα όνειρα. Η γνωριμία με το εσωτερικό μας παιδί, μέσω των ονείρων , μπορεί να μας διαφυλάσσει πολλές εκπλήξεις. Ο εντοπισμός της παρουσίας του, η ανάλυση των χαρακτηριστικών του, η αναγνώριση της μεγάλης του δύναμης και η σύνδεση με την ενέργειά του, διευρύνει τη συνειδητότητα και την ποιότητα ζωής του  ατόμου.
Ο ρόλος του εσωτερικού παιδιού στα ψυχικά μας δρώμενα, είναι πολύ σημαντικός.  Ο παραγκωνισμός του μπορεί να  εξηγήσει την ξαφνική ανησυχία που μας καταλαμβάνει, ή τη μελαγχολία, το κενό  και την έλλειψη ενθουσιασμού στη ζωή μας ή ακόμη και τον φόβο της εγκατάλειψης.

Το εσωτερικό μας παιδί, ακόμα κι αν δεν αναγνωρίζουμε την ύπαρξή του, κάνει αισθητή την παρουσία του, με χίλιους δυο τρόπους : με ψυχολογικές μεταπτώσεις, με ψυχοσωματικές ενοχλήσεις και μέσα από τα όνειρα. 

 Θα σας αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά όνειρα :

- Μια ασθενής , μετά από μια δύσκολη περίοδο, ονειρεύτηκε έναν σεβάσμιο ηλικιωμένο άντρα με μακριά  άσπρη γενειάδα που της είπε: «Πρέπει να ελευθερώσεις το παιδί που κλαίει μέσα σου».

Μέχρι τότε η ασθενής δεν είχε διαβάσει ή ακούσει τίποτα σχετικό με το εσωτερικό παιδί.

- Μια γνωστή, ονειρεύτηκε ότι βρέθηκε με το αυτοκίνητό της σε μια απότομη πλαγιά . Στο εσωτερικό ενός αγνώστου σπιτιού βρήκε μια κούνια. Μέσα στην κούνια είδε ένα χαμογελαστό παιδάκι , με χρυσές μπούκλες, το οποίο κρατούσε ένα φωτεινό αυγό. Η θέα του παιδιού τη γέμισε με μεγάλη χαρά και αισιοδοξία.

- Ο Χριστόφορος , (το όνομα είναι φυσικά εικονικό)  παντρεμένος χωρίς παιδιά, ονειρεύτηκε ότι είχε ένα παιδί ενός χρόνου, που ήδη μίλαγε. Το πήρε αγκαλιά και ενώ το άκουγε , αισθάνεται το βάρος του να μεγαλώνει όλο και περισσότερο, σε σημείο να αναγκαστεί να το ακουμπήσει κάτω. Στο τέλος της διήγησής του με ρώτησε : Γιατί αυτό το παιδί μου έμοιαζε τόσο και γιατί ήταν τόσο βαρύ;

- Η Γεωργία , ελεύθερη, ονειρεύτηκε να κυοφορεί ένα κοριτσάκι και να αισθάνεται προς αυτό μια πολύ δυνατή αγάπη. Και συμπλήρωσε : “Μου κάνει τεράστια εντύπωση πόση αγάπη αισθανόμουν για αυτό το πλάσμα , χωρίς να το έχω ακόμα δει». Ένιωθα ευτυχισμένη.

Και για τελευταίο ένα όνειρο που θεωρώ σημαντικό γιατί δείχνει την αλλαγή που μπορεί να γίνει στην ονειρική κατάσταση, η οποία μπορεί να μεταφερθεί στην πραγματικότητα του ονειρευτή:

- Η Ιωάννα ονειρεύτηκε να πηγαίνει σε μια άγνωστη περιοχή της πόλης, όπου ζούσαν  φτωχά και παραβατικά παιδιά. Τα παιδιά φαίνονταν να έχουν εχθρικές διαθέσεις και αυτή αρχικά ήταν φοβισμένη, αλλά μετά πλησίασε  ένα από αυτά, βρώμικο και σκουρόδερμο και το πήρε  στην αγκαλιά, παρά την αντίστασή του. Το αγκάλιασε  τρυφερά και το χάϊδευε και όταν το ξανάφησε κάτω , το παιδάκι ηρέμισε.  Κάνει το ίδιο και με άλλα παιδιά  και όλα , μετά τα  χαϊδέματα , μεταμορφώθηκαν σε γλυκά παιδιά, ευγενικά και στοργικά.

* Αν το εσωτερικό παιδί παραμελήθηκε ή πληγώθηκε, δυσκολεύεται να εμφανιστεί ή παρουσιάζεται θυμωμένο, επιθετικό ή με δυσάρεστη όψη ή ακόμα και νεκρό .  Στο όνειρο της Ιωάννας το παιδί είναι σκουρόχρωμο και βρώμικο, δηλαδή απωθητικό και «διαφορετικό». Στο όνειρο ξεπερνάει τον αρχικό φόβο και το παίρνει στην αγκαλιά και έτσι γίνεται η μεταμόρφωση. Το εσωτερικό παιδί με την αποδοχή και την αγάπη ενσωματώνεται στον ψυχισμό.
Το ίδιο συμβαίνει με όλες τις υποπροσωπικότητες που απορρίπτουμε και θάβουμε στα βάθη του ασυνειδήτου. Όταν αρχίζουμε να τις αποδεχόμαστε και όχι να τις φοβόμαστε εξ αιτίας του συναισθηματικού φορτίου και του πόνου που κουβαλούν, «ξεφουσκώνουν», χάνουν δηλαδή τα φοβιστικά και δαιμονικά χαρακτηριστικά τους.

Δυστυχώς τα πληγωμένα, κακοποιημένα, εγκαταλειμμένα ή ακόμη και ημιθανή εσωτερικά παιδιά είναι πολύ συχνό φαινόμενο, με καταστροφικές συνέπειες για την ισορροπία πολλών ανθρώπων.  

- ΠΩΣ ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΊ ΑΜΥΝΑΣ ΣΚΕΠΑΣΑΝ ΚΑΙ ΑΠΟΞΕΝΩΣΑΝ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΑΙΔΙ

Γιατί πρέπει να χρησιμοποιήσει την ονειρική οδό ή ακόμα χειρότερα τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, για να κάνει αισθητή την παρουσία του το εσωτερικό παιδί;
Διότι  γύρω από αυτό το ψυχικό όργανο, κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής μας , αναπτύχθηκε ένα ολόκληρο αμυντικό σύστημα, οι προσωπικότητές μας, δηλαδή οι μάσκες μας, οι θωρακίσεις μας… Είναι κατανοητό ότι μεγαλώνοντας σε ένα κόσμο που δεν είναι αγγελικά πλασμένος, έχουμε ανάγκη από συστήματα προστασίας, αλλά το αμυντικό μας σύστημα συχνά καταλήγει να φυλακίζει ερμητικά αυτή την ευαίσθητη πλευρά μας και να την κάνει απροσπέλαστη.
Το τίμημα για να γίνουμε αποδεκτοί στον κόσμο των «μεγάλων» είναι ακριβό : να χάσουμε την επαφή με το εσωτερικό μας παιδί.

Όλοι έχουμε υπάρξει μικροί και ανυπεράσπιστοι, όλοι έχουμε δεχτεί προσβολές και άδικες επιθέσεις, όλοι φοβηθήκαμε να εναντιωθούμε  μήπως χάσουμε την ασφάλεια, την αποδοχή και την αγάπη των γονιών μας.  

Το παιδί για να επιβιώσει χρειάζεται την αποδοχή των γονιών του και για το σκοπό αυτό θυσιάζει μεγάλο μέρος του αυθορμητισμού και της αυθεντικότητάς του στο βωμό των κοινωνικών αξιών. Σιγά σιγά κρύβεται παντελώς πίσω από μάσκες ευπαρουρουσίαστες, αλλά μη αυθεντικές. Αυτή η φυγόκεντρη πορεία μπορεί να συνεχιστεί για πολλά χρόνια , ίσως και για όλη τη ζωή… Ζούμε τη ζωή που οι άλλοι επέλεξαν πριν από μας, για μας.. Ακόμη κι αν καταφέρουμε να έχουμε εξωτερική επιτυχία αυτό δεν μας χαρίζει εσωτερική χαρά και πληρότητα. Κάποια στιγμή η αυτόματη, ετεροκατευθυνόμενη  πορεία διακόπτεται απότομα από μηχανική βλάβη της αμαξοστοιχίας και τότε έχουμε την μεγάλη ευκαιρία να κάνουμε ένα απολογισμό και να αλλάξουμε, έστω και καθυστερημένα κατεύθυνση… Μερικοί δεν αντέχουν τις ριζικές αλλαγές και θεωρούν λιγότερο οδυνηρή την ταυτότητα του αρρώστου.

Το πληγωμένο Εσωτερικό Παιδί

Σε όλους μας υπάρχει ένα ψυχικό μέρος στο οποίο  αποθηκεύονται εμπειρίες που σχετίζονται με τον φόβο, την απόρριψη, την ανικανότητα, την απουσία, την έλλειψη, την ταπείνωση, την απογοήτευση, την κακοποίηση και την ματαίωση. Οι γονείς που μεταβιβάζουν μέσα από την συμπεριφορά τους  συναισθήματα αυτού του είδους στο παιδί τους, έχουν με τη σειρά τους υποστεί  τα  ίδια  ψυχικά τραύματα. 
Επαναλαμβάνουν  ψυχαναγκαστικά παρόμοιες συμπεριφορές με αυτές που έζησαν στη σχέση με τους δικούς τους γονείς. Συνήθως δεν έχουν επίγνωση γι αυτό το γεγονός, ούτε για τις συνέπειες που προκαλούν στα παιδιά τους. Δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τον παιδικό κόσμο, γιατί αυτό που βίωσαν σκέφτηκαν και έζησαν έχει θαφτεί στη μνήμη τους.

Συγκεκριμένα οικογενειακά μοντέλα συμπεριφοράς συνεχίζουν να μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά μέσω της ενδοβολής  και δεν επαρκεί να υπάρχουν «αρκετά καλοί γονείς»  ή ένα καλό κοινωνικό περιβάλλον  για να εμποδίσει την αναπαραγωγή των τραυματικών εμπειριών που μας εξορίζουν από τον παιδικό παράδεισο και στιγματίζουν την πορεία της ζωής μας.
Είναι αυτά που μας τραυμάτισαν και μας τρομοκράτησαν, αυτά που για μας έγιναν εμπειρίες κλειδιά , που αφήνουν τα σημάδια τους και οδηγούν το εσωτερικό παιδί να υιοθετήσει ρόλους και συμπεριφορές επιβίωσης. Τα παιδιά  αναπτύσσουν στρατηγικές προσαρμογής (θέατρα ελέγχου) σύμφωνα με τις συνθήκες στις οποίες ζουν. Αυτό ισχύει τόσο για τις θετικές όσο και τις αρνητικές καταστάσεις που αντιμετωπίζουν. Αν στην παιδική ηλικία αυτές οι στρατηγικές συμπεριφορές υπήρξαν λίγο πολύ αποδοτικές, η αυτούσια διαιώνισή τους στην ενήλικη ζωή είναι δυσλειτουργική.

Ειδικά σε καταστάσεις που ξυπνούν λανθάνουσες συνειδητές ή συχνότερα ασυνείδητες μνήμες τραυματικής προσβολής (προγεννητικές, νηπιακές και παιδικές , Stanislav Grof : Condex=Συστήματα Συμπυκνωμένης Εμπειρίας = συγκινησιακά φορτισμένες μνήμες διαφόρων περιόδων της ζωής μας οι οποίες μοιάζουν μεταξύ τους ως προς την ποιότητα της συγκίνησης ή τη σωματική αίσθηση. Το ασυνείδητο ενός ατόμου μπορεί να περιέχει αρκετούς σχηματισμούς Condex. Για παράδειγμα ένα μπορεί να περιέχει όλες τις μείζονες αναμνήσεις ταπείνωσης, υποβιβασμού και εμπειριών ντροπής οι οποίες έχουν βλάψει την αυτοεκτίμησή μας. Σε ένα  άλλο σύστημα κοινός παρανομαστής μπορεί να είναι η αγωνία που βιώθηκε σε διάφορες συγκλονιστικές και τρομακτικές καταστάσεις ή τα συναισθήματα κλειστοφοβίας και ασφυξίας που προκλήθηκαν υπό συνθήκες καταπίεσης και περιορισμού ) , απελευθερώνονται ισχυρά συναισθήματα και ενεργοποιούνται αυτόματα παιδικοί μηχανισμοί άμυνας, που ξενίζουν και το ίδιο το άτομο.  Το πληγωμένο εσωτερικό παιδί όταν απωθείται δεν ακολουθεί τη συνολική ψυχική ανάπτυξη του ατόμου, αλλά μένει καθηλωμένο στην ηλικία του τραύματος. Σε αντίθεση με το ελεύθερο εσωτερικό παιδί, που διατηρεί το πρωταρχικό δημιουργικό του δυναμικό και ταυτόχρονα προετοιμάζεται μέρα με την ημέρα να ενηλικιωθεί, η προσοχή και η ενέργεια του πληγωμένου εσωτερικού παιδιού, περιστρέφεται μονότονα γύρω από τις ίδιες τραυματικές εμπειρίες. Σαν υπνωτισμένο σε κάθε κατάλληλο ερέθισμα αναβιώνει ξανά και ξανά το παλαιό δράμα, αλλάζοντας μόνο τα πρόσωπα,  προσπαθώντας ανεπιτυχώς να το επεξεργαστεί και να το επιλύσει. Η αποτυχία του προέρχεται από την απόσχισή του από την ενήλικη πλευρά της προσωπικότητας. Έτσι το άτομο δεν μπορεί να κατανοήσει τις ανώριμες αντιδράσεις του (συνήθως έντονες συγκινήσεις με σωματικό συναγερμό) που τις ερμηνεύει ως παθολογικές ή εξωγενείς επιθέσεις …
Σ’ αυτή την κατάσταση του πανικού ο ενήλικος αντιμετωπίζει εχθρικά και ενοχικά  την φαινομενικά ακατανόητη συμπεριφορά του εσωτερικού παιδιού, που πιστεύει ότι με το κλάμα και τις φωνές του θα τραβήξει την προσοχή. Το Παιδί δεν διαμαρτύρεται μόνο για τα χρόνια της φυλάκισής του, αλλά και για την ολοσχερή παραμέληση και αποκλεισμό έκφρασης από τον ενήλικο συγκάτοικό του… Αν μπορούσαμε να κατανοήσουμε ότι τα συμπτώματα, όσο εντυπωσιακά και φοβιστικά και αν μας φαίνονται,  είναι απλά ένας  συναγερμός κινδύνου που στοχεύει να μας προειδοποιήσει ότι έχουμε χάσει το δρόμο μας,  τότε ασφαλώς θα τα αντιμετωπίζαμε πολύ διαφορετικά. Ο δρόμος προς την εσωτερική απελευθέρωση , περνάει συνεπώς , αναπόδραστα μέσα από την αναγνώριση και αποκατάσταση του πληγωμένου εσωτερικού παιδιού.
Δεν οδηγεί πουθενά η ασυνείδητη επανάληψη του ίδιου έργου με διαφορετικούς πρωταγωνιστές. Το ψυχόδραμα θεραπεύει μόνο όταν βιώνεται συνειδητά από τον ενήλικα και γίνονται οι απαραίτητες αλλαγές στο παρόν. Η αρωγή ενός έμπειρου ψυχοθεραπευτή είναι απαραίτητη σ’αυτή την πορεία αποκατάστασης και ίασης. Τα πρόσωπα που συναντάμε στη ζωή μας αδυνατούν να σηκώσουν το βάρος, ενός παρελθόντος που δεν τους ανήκει… Το πιο πιθανό είναι να κουραστούν και να απομακρυνθούν. Η επούλωση των πληγών του παρελθόντος γίνεται με την αναγνώριση-αποδοχή,  τον συναισθηματικό καθαρισμό, την αναπλαισίωση  και την τελική συγχώρεση.  Η πρόωρη και βεβιασμένη προσπάθεια κάλυψης του τραύματος οδηγεί σε χρόνιες περιπέτειες.  Είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα να καταφέρουμε να ξαναδιαβάσουμε και να ερμηνεύσουμε τις παρελθούσες εμπειρίες με νέο , ώριμο τρόπο, να τις δούμε κάτω από διαφορετικό πρίσμα και να ανακαλύψουμε άλλες οπτικές γωνίες. 

Η εγκαθίδρυση της επικοινωνίας με το πληγωμένο εσωτερικό παιδί

Ενήλικας και Παιδί πρέπει να δημιουργήσουν μια αληθινή σχέση, να μάθουν να επικοινωνούν  με αγάπη, αμοιβαία εμπιστοσύνη  και ειλικρίνεια. Σε ασθενείς μου συμβουλεύω να πάρουν μια κούκλα αγκαλιά, και να της μιλούν από καρδιάς, σαν να μιλούσαν στο εσωτερικό τους παιδί. Μπορεί να φαίνεται αστείο αλλά λειτουργεί. Για τις γυναίκες αυτό είναι πιο εύκολο. Για κάποιους άλλους μπορεί να είναι πιο λειτουργικό να κοιταχτούν στον καθρέφτη. Να εστιαστούν στο βάθος των ματιών τους και μέσα από αυτά τα παράθυρα της ψυχής να επικοινωνήσουν μαζί του. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό στο Παιδί πως ό, τι κι αν συμβεί, ο ενήλικος δεν θα το εγκαταλείψει, ούτε θα το απαρνηθεί. Θα είναι πάντα δίπλα του, έτοιμος να το προστατέψει από κάθε κίνδυνο. Αυτή η δήλωση προστασίας αποκαθιστά τις σχέσεις με το εσωτερικό Παιδί και βελτιώνει την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Τώρα ο ενήλικος δεν θα πανικοβάλλεται από την αδυναμία και το κλάμα του Παιδιού και δεν θα κατηγορεί τον εαυτό του για απαράδεκτη συμπεριφορά, που δεν συνάδει με την «ώριμη» προσωπικότητά του. Δεν θα τρομοκρατεί τον εαυτό του με φανταστικά σενάρια μόνιμης ψυχικής αναπηρίας…
Τώρα το παιδί δεν θα χρειάζεται να τραβάει την προσοχή με τις ψυχοσωματικές αντιδράσεις του, αλλά θα μπορεί να γελάει χαρούμενο και να διασκεδάζει τον ενήλικα με τα παιχνίδια του, τις πρωτότυπες εμπνεύσεις του  και να τον αναζωογονεί με την αστείρευτη ενέργειά του.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να του ζητήσουμε συγνώμη : να μας συγχωρέσει γιατί το αγνοήσαμε ή το κακομεταχειριστήκαμε  για τόσο καιρό . Ας το διαβεβαιώσουμε ότι θέλουμε να επανορθώσουμε , να επανακτήσουμε τον χαμένο χρόνο και ας του ζητήσουμε να μας δείξει τον τρόπο που θα μπορούσαμε να το κάνουμε ευτυχισμένο..... Ας το ρωτήσουμε τι το φοβίζει στη συμπεριφορά μας και πως μπορούμε να το αποφύγουμε ....

Ας δοκιμάσουμε αυτή τη στιγμή να κοιτάξουμε μέσα μας  και να του πούμε νοερά ότι το αγαπάμε πραγματικά, ότι θέλουμε να το φροντίζουμε ....... Ας μην είναι μια απλή σκέψη αλλά ας συνοδεύεται από την δέσμευση της καρδιάς......... Εάν δεν το έχουμε κάνει  για πολλά χρόνια, μπορεί να χρειαστεί κάποιος χρόνος για να μας απαντήσει, αλλά ασφαλώς αν συνεχίσουμε ακούραστοι την πρόσκληση σε επικοινωνία, το Παιδί κάποια στιγμή θα ανταποκριθεί, θα μας πλησιάσει και θα μας μιλήσει.....  
Εξυπακούεται ότι για να έχουμε αποτέλεσμα θα πρέπει να προηγηθεί το ξεπάγωμα των αρνητικών συναισθημάτων που έχουμε απωθήσει στο υποσυνείδητο. Δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από το βαρύ φορτίο του παραμελημένου και συχνά κακοποιημένου παιδιού, αν πρώτα δεν αφήσουμε τα συναισθήματά του, (μας) να μαλακώσουν και να ξεχυθούν στην επιφάνεια. Ο παγωμένος πόνος  , ο ανέκφραστος φόβος και η θαμμένη απόρριψη του Παιδιού , στον ενήλικα γίνονται φοβίες, κρίσεις πανικού , κατάθλιψη και ψυχοσωματικές ενοχλήσεις. Αφού στεγνώσει η ψυχή από το κλάμα και καθαριστεί από τον πόνο, τότε έρχεται η ευλογημένη στιγμή της συγνώμης, της επανασύνδεσης  και της γαλήνης.

Λίγα λόγια για το ανεύθυνο και ιδιότροπο εσωτερικό παιδί

Η αγαπημένη μαθήτρια του Γιουνγκ,  M.L. Von Frantz, στο βιβλίο της  “Il Puer aeternus” εξετάζει ακριβώς αυτή την όψη της σκιάς, που μπορεί να κρύβει το παιδικό αρχέτυπο. Πραγματικά, από μια άποψη το παιδί συμβολίζει την αναγέννηση της ζωής, τον αυθορμητισμό και ένα άνοιγμα στο μέλλον, από  την άλλη, την αρνητική,  εκφράζει και μια καταστρεπτική διάσταση ,που πρέπει να εγκαταλειφθεί για να  μπορέσει να ωριμάσει : αυτό το τμήμα της παιδικότητας παίρνει τη μορφή παλιμπαιδισμού και κάνει τον ενήλικα να παραμένει εξαρτημένος, οκνηρός, ανεύθυνος, να δραπετεύει από τα προβλήματα και τις ευθύνες της ζωής.   Είναι σαν το εσωτερικό παιδί να συνεχίζει να κάνει καπρίτσια και να απαιτεί συνεχώς :  «Θέλω αυτό, το θέλω τώρα με κάθε κόστος και οι άλλοι μου το οφείλουν». Στο παιδί  λέγεται  « μικρός τύραννος» .
Ένα ενήλικο άτομο που εκφράζει έντονα τις χαριτωμένες, αλλά αδύναμες πλευρές του εσωτερικού παιδιού, μπορεί να φαίνεται ευχάριστο, χαρούμενο και συμπαθητικό, με μεγάλη επικοινωνιακή ικανότητα, αλλά μπορεί να είναι τελείως ανίκανο να πάρει αποφάσεις, να αναλάβει ευθύνες, να αναβάλλει την ικανοποίησή του, να δεσμευτεί, να προγραμματίσει και να είναι συνεπές. Είναι ένα αξιαγάπητο άτομο αλλά έχει πάντα ανάγκη να στηρίζεται στους άλλους και αδυνατεί να φροντίσει τον εαυτό του και να τα καταφέρει μόνο του. Όταν ο Ιησούς λέει ότι για να μπούμε στη βασιλεία των ουρανών θα πρέπει να γίνουμε σαν τα παιδιά, δεν εννοεί να ασπασθούμε τον παλιμπαιδισμό! Η προσπάθεια παλινδρόμησης ή καθήλωσης στην παιδικότητα είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Αυτά τα άτομα μιμούνται μόνο τις αδύναμες και γραφικές πλευρές της παιδικότητας με κωμικοτραγικές συνέπειες , αφού τους οδηγεί να ζουν εξαρτημένα και ανεύθυνα, δραπετεύοντας από τα προβλήματα και τις προκλήσεις της ζωής. 
O Πήτερ Παν αντιπροσωπεύει τον μαγικό κόσμο της παιδικής ηλικίας. Συνήθως συνδέεται με τις δυσκολίες της ενηλικίωσης, εξ ου και το περίφημο ομώνυμο σύνδρομο, που καθιέρωσε το 1983, ο ψυχολόγος Dan Kiley. Σύμφωνα με τον ορισμό του, το σύνδρομο αναφέρεται σε ενήλικους που, όπως και ο Πήτερ Παν, αρνούνται να μεγαλώσουν και επιλέγουν να ζήσουν χωρίς ευθύνες, μακριά από τον κόσμο των ενηλίκων, σε μια ατελείωτη περιπέτεια, στο δικό τους κόσμο, τη «Χώρα του Ποτέ»... Το σύνδρομο αυτό, δεν αναγνωρίζεται επισήμως από την επιστήμη της ψυχολογίας ως ψυχική διαταραχή. Παρόλα αυτά, η αποδοχή του ήρθε μέσω μιας σιωπηλής παραδοχής, ακόμα και στους κύκλους των ειδικών.

Για το τέλος άφησα το πιο γλυκό κομμάτι του εσωτερικού παιδιού, το «μαγικό παιδί»

Είναι το « μαγικό παιδί», όπως υποστηρίζουν μερικοί,  ο πραγματικός και αυθεντικός μας Εαυτός;
Θα λέγαμε ότι είναι μια αθώα πρόγευση του Παραδείσου. Τα παιδιά ζουν για λίγο και ασυνείδητα αυτή την μαγική περίοδο χάριτος, την οποία καλούνται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό να εγκαταλείψουν  για να ενσωματωθούν στον «πραγματικό» κόσμο των μεγάλων. Μερικές φορές αυτή η μετάβαση γίνεται ομαλά και αρκετά στοιχεία της παιδικής ευλογίας μπορούν να διασωθούν και να ενταχθούν αρμονικά στην ενήλικη προσωπικότητα. Άλλες πάλι η προσγείωση είναι ανώμαλη και τραυματική …. Μεγαλώνοντας, όσοι διαθέτουν μια μεγάλη νοσταλγία για την διάσταση της αρμονίας που δοκίμασαν μικροί, μπορούν να προσπαθήσουν να την ξανακερδίσουν αλλά   σε μια πιο ώριμη και συνειδητή μορφή. Το ζητούμενο είναι μεγαλώνοντας να μη χάσουμε ή να ξανακερδίσουμε την αίσθηση της ολότητας, του θαυμασμού, του παιχνιδιού, του ενθουσιασμού, της απλότητας, της δημιουργικότητας και  του αυθορμητισμού…. Πως μπορούμε να βγούμε από τη χώρα της παιδικής φαντασίας διατηρώντας ακέραιες τις καλύτερες παιδικές ποιότητες;

Πρέπει να γνωρίσουμε το εσωτερικό μας παιδί σε όλες τις όψεις του, τόσο τις φωτεινές , όσο και τις σκοτεινές. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος  : πρέπει να αποκαλύψουμε , να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε αυτό το σημαντικό κομμάτι μας, να το βοηθήσουμε να ανθίσει για να απορροφήσουμε τις θετικές ποιότητές του.

Είναι απαραίτητο να παραμείνουμε κατά κάποιο τρόπο «παιδί

», ακόμα και στην ενηλικίωση. Είναι απαραίτητο να επανακτήσουμε τον αυθορμητισμό, τη δημιουργικότητα, την φαντασία για να εξισορροπήσουμε ένα κόσμο ενηλίκων , συχνά φτωχό νοήματος και γκρίζο, που ξέχασε να απολαμβάνει το Εδώ και τώρα, που ντρέπεται να εκφράζει τα συναισθήματα  και να ζητάει.

Το «να γίνουμε σαν τα παιδιά» σημαίνει να θρέφουμε το εσωτερικό μας παιδί, να ξαναβρούμε το αθώο μαγεμένο βλέμμα, αλλά αυτή τη  φορά σε συνδυασμό με συνειδητή ωριμότητα…  Η αποκάλυψη του Θείου παιδιού μέσα μας,  είναι μια αλχημική μεταμόρφωση, μια αναγέννηση.  Η πρώτη, η φυσική γέννηση, είναι απλά η εμφάνιση ενός σπερματικού δυναμικού, μιας ευκαιρίας ανάπτυξης. Η δεύτερη γέννηση, η ψυχοπνευματική, είναι η πραγμάτωση αυτού του δυναμικού, η μεταμόρφωση της δυνατότητας σε πραγματικότητα. Μόνο η δεύτερη γέννηση δίνει πραγματικό νόημα στην πρώτη. Τότε, το θείο παιδί ενώνεται με το αρχέτυπο του σοφού που προαναφέραμε.  Στις διηγήσεις όλων των εποχών μιλάνε για το ταξίδι που   ο πρωταγωνιστής ξεκινάει κάποια στιγμή της ζωής του, εγκαταλείποντας τη φτωχή και ανούσια πραγματικότητα που ζούσε. Αφήνει πίσω του μια φυλακή που δεν του ταιριάζει σε αναζήτηση ενός κρυμμένου θησαυρού, ενός άγνωστου βασιλείου, μιας πριγκίπισσας να σώσει από τα νύχια του δράκου, μιας ηρωικής αποστολής….  Είναι η στιγμή που αποφασίζει ότι δεν θέλει να ζει πια εκτός εαυτού, σε μια ξένη προς αυτόν πραγματικότητα και συνειδητά αρχίζει την αναζήτηση του αληθινού του Εαυτού. Μα πως μπορεί να φτάσει στο σκοπό του;

- Εγκαταλείποντας  την εξαντλητική προσπάθεια να ζει σύμφωνα με τις απαιτήσεις των εξωτερικών προτύπων και αφήνοντας να αναδυθεί αυτό που πραγματικά Είναι, το Όντως Ον , που λέει ο Πλάτωνας. Εάν παλεύουμε ενάντια στην εσωτερική μας ανάπτυξη χωρίς να ακούμε το διακριτικό κάλεσμα της ψυχής μας, παραμένουμε εγκλωβισμένοι σε ένα σκοτεινό κελί, (ακόμα και χρυσό).

ΠΗΤΕΡ ΠΑΝ, το « Θεϊκό παιδί»

Ο  συμβολισμός του Πήτερ Παν, του οποίου εξετάσαμε τα αρνητικά χαρακτηριστικά, είναι πιο βαθύς και εμπεριέχει την ανάγκη όλων μας να διατηρήσουμε μια σύνδεση με τον μαγικό κόσμο της παιδικής ηλικίας, όχι φυσικά παραμένοντας παιδαριώδεις, αλλά καταφέρνοντας να διασώσουμε την επαφή με εκείνη την δημιουργική πλευρά μας, που επιθυμεί τον αυθορμητισμό, το παιχνίδι, την αυθεντικότητα και παραμένει συνδεδεμένη με τη φύση, την καρδιά και τα συναισθήματα. Καθόλου τυχαία, το όνομά του παραπέμπει στον Πάνα, που οι Ορφικοί φιλόσοφοι ανήγαγαν ως θεό του "σύμπαντος κόσμου" (εκ του παντός  = όλον, σύμπαν) και ιδεατή προσωποποίηση της Φύσης και των δυνάμεών της. Με την έλευση του Χριστιανισμού η μορφή του Πανός υιοθετήθηκε μεν αλλά διαστρεβλωμένη ως λαϊκή απεικόνιση  του διαβόλου! Έτσι επιχειρήθηκε η αποκοπή του ανθρώπου από την Φύση…. Κανείς δεν μπορεί να καταπιέσει τη φύση χωρίς να πληρώσει ένα πολύ ακριβό τίμημα… Όταν ο άνθρωπος διέρρηξε την αρμονική του συμβίωση με τους νόμους της φύσης αυτοεξορίστηκε από τον Παράδεισο!

Αυτό είναι το αληθινό μυστικό του παραμυθιού του Πήτερ Παν, που θέλει να τονίσει ότι η ανάγκη να φανταστεί κανείς , να οραματιστεί δεν έχει τίποτα να κάνει με την ανωριμότητα, αλλά μάλλον είναι αυτή που μας επιτρέπει να είμαστε ενθουσιώδεις και δημιουργικοί, μένοντας παράλληλα πιστοί στις υποχρεώσεις μας, ως ενήλικες.

Στο εσωτερικό του καθενός μας υπάρχει το  ψυχικό στοιχείο που ο Γιουνγκ ονόμασε «Θείο Παιδί», το οποίο είναι ικανό να εκπλήσσεται, να αυτοσχεδιάζει, να δημιουργεί και να μεταμορφώνει : δεν μπορούμε να υλοποιήσουμε  το παραμικρό στον εξωτερικό κόσμο, αν πρώτα δεν το έχουμε οραματιστεί και συλλάβει στον εσωτερικό μας κόσμο.

Αν δεν έχουμε επαφή μ’ αυτόν τον ιδεατό κόσμο, τότε είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε συμπιεσμένοι σε ένα επίπεδο και γκρίζο κόσμο αριθμών , τίτλων , μετοχών και άψυχων αντικειμένων, δηλαδή μίζερα, μονότονα και χωρίς αληθινή χαρά . Τότε θα έχουμε χάσει την πιο όμορφη και μαγευτική πλευρά της ζωής που σε συναρπάζει και σε προσκαλεί στο αέναο πανηγύρι της Ύπαρξης..,

Ο Γιούνγκ έλεγε ότι διαθέτουμε αυτή την ισχυρή δύναμη μέσα μας: την ικανότητα του Πήτερ Παν, που μπορεί να κατασκευάσει και να φανταστεί πάντα καινούργιες δυνατότητες. Σε όλες τις μυθολογίες παρουσιάζεται με την μορφή του θείου παιδιού, αυτού που πάντα σηματοδοτεί την καινούργια εποχή, ακριβώς επειδή με την ενέργειά του έχει την ικανότητα να ξανασχεδιάζει τον κόσμο και το μέλλον της ανθρωπότητας. Είναι το ψυχικό στοιχείο που εμπνέει και που διαφωτίζει, αλλά για διατηρηθεί ενεργό έχει ανάγκη από πρωτότυπες σκέψεις και αγνά συναισθήματα.

Ο Πήτερ Παν μας λέει ότι όταν απομακρυνόμαστε πολύ από αυτή την πηγή της Ζωής, χάνουμε τη ζωντάνια, γινόμαστε στείροι, γερνάμε ψυχικά και νεκρωνόμαστε. Η γήρανση δεν είναι μόνο μια φυσική κατάπτωση, αλλά πάνω απ’ όλα η έλλειψη ζωτικότητας και επιθυμία να σχεδιάσεις το μέλλον. Η ξέφρενη αναζήτηση της εξωτερικής νεανικής όψης στον δυτικό κόσμο, θα μπορούσε να είναι μια αναπλήρωση του εσωτερικού κενού και της απουσίας αυθεντικότητας και φαντασίας. Ενώ χαλάμε τεράστια ποσά για να επιβραδύνουμε την γήρανση ξεχνάμε ότι το μυστικό της αιώνιας νεότητας δεν βρίσκεται στην επιδερμίδα, αλλά στο νου και στο πνεύμα.

Το μυστικό του Πήτερ Παν είναι κάτω από τα μάτια όλων: η ιστορία τελειώνει με τον κ. Ντάρλινγκ ο οποίος, μαζί με όλη την οικογένεια, παρακολουθεί την γαλέρα του Κάπταιν Χουκ που πετάει στον ουρανό πάνω από τα σύννεφα μακριά, και λέει: « Αυτή την εικόνα την είχα ξαναδεί πολύ, πολύ καιρό πριν».

Στο πλαίσιο του παραμυθιού συνέβη πραγματικά το θαύμα : μαλάκωσε, εγκατέλειψε τις θωρακίσεις του, και θυμήθηκε την παιδική του ηλικία και ακριβώς αυτή η μνήμη του αποκατέστησε την ειρήνη, τη γαλήνη και τον έκανε να αισθανθεί πάλι καλά, αλλά, πάνω απ 'όλα, του επέτρεψε να ονειρεύεται , να ξαναγίνει νέος και να μοιραστεί την απόλαυση της φαντασίας με τα παιδιά του.

Ο Πήτερ Παν μας διδάσκει ότι μπορούμε να είμαστε ενήλικες και ώριμοι χωρίς να χάνουμε την επαφή με την φλέβα της αιώνιας νεότητας που κρύβουμε μέσα μας , η οποία μας επιτρέπει να είμαστε μοναδικοί και ιδιαίτεροι , αλλά κυρίως δημιουργικοί και αυθόρμητοι.

Αν ακούσουμε λοιπόν την καρδιά μας θα μπούμε στο δάσος του ασυνειδήτου, με τους πολλούς κινδύνους αλλά και τις εξαιρετικές ευκαιρίες.  Σε τελική ανάλυση τι έχουμε να κερδίσουμε παραμένοντας ζωντανοί νεκροί; Η ψυχή μας στο βάθος γνωρίζει το σκοπό, το νόημα της ύπαρξής μας στον κόσμο, αλλά ο επίκτητος εγωκεντρισμός μας  , ο σφετεριστής της Ουσίας μας, έχει πολύ διαφορετικά σχέδια και κίνητρα : υλικό πλουτισμό, εξουσία, κοινωνική αναγνώριση, τιμές και διακρίσεις. Η αληθινή μας φύση, το Είναι μας, θυσιάζεται στον βωμό του  έχειν και του φαίνεσθαι. Πίσω από αυτή την ματαιοδοξία και ματαιοπονία  κρύβεται η αγωνιώδης παιδική ανάγκη να είμαστε αρεστοί και αγαπητοί, με όποιο τίμημα…

Τραγική ειρωνεία : Ψάχνουμε απελπισμένα να βρούμε στην εξωτερική έρημο λίγες σταγόνες δροσιάς και δεν αντιλαμβανόμαστε την Όαση που κρύβουμε μέσα μας …την πηγή της ευδαιμονίας. Βασιλιάδες που ξέχασαν την καταγωγή τους και έγιναν ζητιάνοι. 

Και όλα αυτά επειδή από τη νηπιακή ηλικία μας έλειψε η αναγνώριση και η αγάπη άνευ όρων, απλά και μόνο για την ίδια μας την ύπαρξη. Λάβαμε αντίθετα το μήνυμα ότι αξίζουμε μόνο γι αυτό που κατέχουμε ή κάνουμε . Το ανταγωνιστικό κυνήγι της εξωτερικής καταξίωσης  έγινε το βασικό κίνητρο της κάθε μας ενέργειας. Αυτή η πυρετώδης αναζήτηση της επιτυχίας συνοδεύεται αναπόδραστα από τον φόβο της αποτυχίας, συνεπαγόμενης τον κίνδυνο απόρριψης, που φαντασιακά θα έθετε σε κίνδυνο ακόμη και την ίδια μας την επιβίωση…. Ιδού λοιπόν, ο ασυνείδητος  λόγος που ένα άτομο αντιδρά υπερβολικά, αντιμέτωπο με μια υποψία προσβολής της δημόσιας εικόνας του. Αυτή είναι η συγκολλητική αιτία της συμμόρφωσης και της ομοιομορφίας των μαζών.

Λίγο πολύ έχουμε όλοι ένα πληγωμένο παιδί  που κλαίει μέσα μας γιατί πιστεύει ότι έχει κάνει κάτι λάθος και αισθάνεται ενοχές και ντροπή σκεπτόμενο ότι υπήρξε κακό. Φοβάται την τιμωρία και η χειρότερη τιμωρία γι αυτό είναι η απώλεια της αγάπης : δεν μπορούμε να αγαπηθούμε γιατί δεν υπήρξαμε αρκετά καλοί.  Έχουμε ανάγκη να ξαναδώσουμε αποδοχή στο Εσωτερικό μας παιδί, γιατί αυτός ο φόβος της αναξιότητας της αγάπης είναι που μας οδηγεί να αποφεύγουμε  την ενδοσκόπηση, που θα μας έφερνε σε επαφή με  τις ενοχές και την ντροπή που μας φυλακίζουν. Η έλλειψη της εσωτερικής αναγνώρισης της αξίας, μας σπρώχνει απεγνωσμένα στην αναζήτηση εξωτερικών στηριγμάτων, στους άλλους, στις δραστηριότητες (τη λεγόμενη εργασιοθεπραπεία) , στις ουσίες, στην συσσώρευση υλικών αγαθών, (Shopping  therapy)και σε άλλες παρόμοιες αναπληρώσεις. Τοποθετώντας την ασφάλεια  και την ευτυχία μας εκτός εαυτών, πέφτουμε στην παγίδα της εξάρτησης, και της τελικής απογοήτευσης , αφού το εσωτερικό μας  κενό δεν μπορεί να γεμίσει ποτέ με οτιδήποτε εξωτερικό..

Η τύφλωσή μας βρίσκεται στην ανικανότητα να αντιληφθούμε την εσωτερική μας ομορφιά και το μεγαλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας είναι να επαναλαμβάνουμε συνειδητά, κάθε μέρα  : «Με αγαπώ και με αποδέχομαι ακριβώς έτσι όπως είμαι», άνευ όρων. Δοκιμάστε το και θα δείτε πως δεν σας είναι καθόλου εύκολο!... Κάτι θα αντιδράσει μέσα σας και θα σας κάνει να αισθάνεστε  αμήχανα : είναι η αυτοαπόρριψη που έχετε εσωτερικεύσει , ακόμα και κάτω από μια προφανή επιφάνεια «δύναμης» και εξωτερικής «επιτυχίας».

Αυτό είναι το θεραπευτικό άγγιγμα στο παιδί που υποφέρει και δεν αγαπάει τον εαυτό του, γιατί είναι πεπεισμένο ότι υπήρξε κακό , αφού δεν στάθηκε στο ύψος των προσδοκιών και φοβάται την εγκατάλειψη. Συχνά αποφεύγει την χαρά και μποϋκοτάρει την επιτυχία, γιατί πιστεύει ότι δεν του αξίζουν, ενώ εφευρίσκει ποικίλους τρόπους αυτοτιμωρίας. Όλα  αυτά λαμβάνουν χώρα κάτω από την επιφάνεια της συνείδησης, σε βαθμό που να ωθεί πολλά απεγνωσμένα άτομα να αναζητούν  αποκρυφιστικές εξηγήσεις και βοήθειες . Πιστεύουν  ότι τα έχουν ματιάσει, τους έχουν κάνει μάγια ή ακόμη και ότι έχουν καταληφθεί από δαιμόνια… Κατά κάποιο τρόπο πρόκειται για ένα είδος αυτοκαταστροφικής σκεπτομορφής, που μπορεί να διαλυθεί σχετικά εύκολα με επιστημονικές ψυχολογικές μεθόδους…
 Φυσικά εκεί καραδοκούν πολλοί πονηροί τσαρλατάνοι «θεραπευτές», που βρίθουν στην εποχή μας, οι οποίοι εκμεταλλεύονται  ασύστολα την αδυναμία του ατόμου σε σύγχυση και το εξωθούν σε ένα φαύλο κύκλο δεισιδαιμονίας και «εξαγνιστικής»,δήθεν, εξάρτησης .     

Αυτό το παιδί έχει ανάγκη να γνωρίσει ότι εμπεριέχει την αφθονία και ότι δεν του λείπει τίποτα για να είναι ευτυχισμένο.  Σιγά σιγά, δουλεύοντας στα εσωτερικά επίπεδα, μπορούμε να κλείσουμε τις πληγές του κακοποιημένου  παιδιού και να το βοηθήσουμε να μεταμορφωθεί στο Μαγικό Παιδί που μας ανήκει. Έτσι όπως ο πόνος του παρελθόντος παραμένει αγιάτρευτος όσο απωθείται, και κάθε τόσο εκρήγνυται στην επιφάνεια , έτσι μπορεί να διαλυθεί αν δράσουμε ορθά στον μόνο χρόνο που πραγματικά μπορούμε να επιλέξουμε τη λύτρωση, δηλαδή στο ιερό παρόν! Αυτός είναι ο λόγος που λέμε με παραδοξότητα στην ψυχοθεραπεία  : «Ποτέ δεν είναι πολύ αργά για να ζήσεις ευτυχισμένα παιδικά χρόνια»!
Το παρελθόν δεν μπορεί φυσικά να αλλάξει, αλλά μπορούμε κάλλιστα να ξεφορτωθούμε  τώρα, τα φαντάσματα του παρελθόντος που μας κατατρέχουν και μας δηλητηριάζουν το παρόν. Τότε το Παιδί μέσα μας θα μπορέσει να ανθίσει και να επανακτήσει την κεντρική θέση που του αξίζει στη ζωή μας…
https://www.youtube.com/watch?v=OAMpWMIkPao